Um kirkjuþing 

I.               Hlutverk og staða kirkjuþings

Kirkjuþing fer samkvæmt lögum um þjóðkirkjuna með æðsta vald í málefnum kirkjunnar, þ.m.t. fjárstjórnarvald, nema lög kveði á um annað.

Kirkjuþingi svipar um margt til Alþingis en einnig til aðalfundar félags eða félagasamtaka.  

Í valdi kirkjuþings felst m.a. að móta stefnu kirkjunnar í sameiginlegum málefnum hennar, öðrum en þeim sem lúta að kenningu hennar.

Kirkjuþing setur starfsreglur, þar sem m.a. er mælt fyrir um nánari útfærslu stjórnskipulags kirkjunnar og helstu starfshætti, tilvist skipulagsheilda, verkferla og margvísleg almenn viðmið í starfseminni.

Enn fremur samþykkir kirkjuþing ályktanir um hin ýmsu mál og setur samþykktir um málefni þjóðkirkjunnar.

Í fjárstjórnarvaldi kirkjuþings felst m.a. að ákvarða ráðstöfun fjármuna vegna greiðslna ríkisins til kirkjunnar samkvæmt kirkjujarðasamkomulagi frá 1997 og tekjuöflun á móti þeim útgjöldum.

Eftirlit með starfi og fjárreiðum kirkjunnar er einnig á ábyrgð kirkjuþings.

Á kirkjuþingi getur enn fremur farið fram samtal um tiltekin málefni.

Kirkjuþing hefur að jafnaði frumkvæði að frumvörpum til laga um málefni þjóðkirkjunnar og leggur til við ráðherra kirkjumála að þau verði flutt á Alþingi.
Ráðherra kirkjumála leitar umsagnar og tillagna kirkjuþings um lagafrumvörp um kirkjuleg málefni sem hann hyggst flytja á Alþingi.

II.             Skipan kirkjuþings, þingkosningar og kjördæmaskipan

Á kirkjuþingi sitja 29 þingfulltrúar kosnir leynilegri kosningu til fjögurra ára. Leikmenn, sem skulu lögum samkvæmt vera fleiri en vígðir, eru 17 talsins og vígðir 12.  Kosningar eru rafrænar. 

a.      Leikmenn

Kjördæmi leikmanna eru níu talsins. Þau ná yfir eitt eða fleiri prófastsdæmi. Úr þremur fjölmennustu kjördæmunum, þ.e. Reykjavíkurprófastsdæmi vestra og eystra og Kjalarnesprófastsdæmi koma þrír leikmenn úr hverju kjördæmi fyrir sig. Úr Eyjarfjarðar- og Þingeyjarprófastsdæmi og Suðurprófastsdæmi koma tveir leikmenn úr hvoru kjördæmi fyrir sig. Úr öðrum kjördæmum kemur einn leikmaður fyrir hvert kjördæmi. Kjörnir eru tveir varamenn í hverju kjördæmi. Þó eru kjörnir þrír í þremur fjölmennustu kjördæmunum.

b.      Vígðir 

Kjördæmi vígðra manna eru þrjú talsins. Úr Reykjavíkurkjördæmi koma sex vígðir menn og þrír til vara. Úr Skálholtskjördæmi og Hólakjördæmi koma þrír vígðir menn úr hvoru kjördæmi fyrir sig og tveir til vara í hvoru kjördæmi.

c.      Áheyrnarfulltrúar með málfrelsi og tillögurétt

Málfrelsi og tillögurétt á fundum kirkjuþings hafa auk kirkjuþingsfulltrúa, biskup Íslands, vígslubiskuparnir í Skálholti og á Hólum, framkvæmdastjóri Þjóðkirkjunnar, fulltrúi guðfræði- og trúarbragðafræðideildar Háskóla Íslands og fulltrúi kirkjuþings unga fólksins.

III.           Skipulag og starfshættir kirkjuþings

Forseti kirkjuþings er kosinn til fjögurra ára úr röðum leikmanna á fyrsta kirkjuþingsfundi eftir kjör og tveir varaforsetar einnig, en til árs í senn. Forseti stýrir störfum kirkjuþings og hefur æðsta vald í stjórnsýslu þess. 

Forsætisnefnd kirkjuþings er mynduð af forseta og varaforsetum. Nefndin er forseta til aðstoðar við undirbúning þinghalds, yfirferð fram kominna þingmála og við tillögur að skipan í nefndir. 

Á þinginu starfa fastar þingnefndir, þ.e. allsherjar-, fjárhags- og löggjafarnefnd, kosnar af þinginu til árs í senn og eiga allir fulltrúar, nema forseti, sæti í einhverri þeirra.

Fastar þingnefndir eru:

Allsherjarnefnd kirkjuþings, skipuð 10 kirkjuþingsmönnum. Allsherjarnefnd fær þær skýrslur sem skylt er að leggja fram á kirkjuþingi umfjöllunar svo og öll önnur þingmál, sem falla utan verksviðs hinna nefndanna.

Fjárhagsnefnd kirkjuþings, skipuð 9 kirkjuþingsmönnum. Nefndin skal fá til umsagnar fjárhagsáætlun þjóðkirkjunnar og yfirlit reikninga kirkjulegra embætta, stofnana og sjóði kirkjunnar sem séu endurskoðaðir svo og önnur mál fjárhagslegs eðlis sem fram eru borin á þinginu.

Löggjafarnefnd kirkjuþings, skipuð 9 kirkjuþingsmönnum. Nefndin skal fjalla um öll þau mál sem fram eru borin á þinginu og varða löggjöf og starfsreglur.

Kjörbréfanefnd kirkjuþings er kosin til fjögurra ára við upphaf nýkjörins kirkjuþings. Nefndin rannsakar kjörbréf, kosningu þingmanna og kjörgengi.
Kirkjuþing starfar að jafnaði í tveimur þinglotum þ.e. að hausti og að vori 3 – 4 daga í senn. Ef nauðsyn krefur, getur forseti kallað til frekari þingfunda. Heimilt er að halda þingfundi með fjarfundabúnaði. Kirkjuþing fjallar um mál í tveimur umræðum, með umfjöllun þingnefndar á milli fyrri og síðari umræðu. Þingmál má afgreiða með einni umræðu án umfjöllunar fastrar þingnefndar ef enginn mælir því í mót.
Þingmál, nefndarálit og niðurstöður þingmála eru birt á opnum vef kirkjunnar.

Gefnar eru út svonefndar Gerðir kirkjuþings eftir slit hvers reglulegs kirkjuþings. Þar eru lokagerðir þingmála birtar ásamt ávörpum, niðurstöðum kosninga á þinginu o.fl.

IV.           Meðferð þingmála

Um málsmeðferðina gilda starfsreglur um þingsköp kirkjuþings nr. 10/2021.

Mál á kirkjuþingi geta verið tillögur að starfsreglum, tillögur til þingsályktunar og skýrslur. Skylt er að leggja fram á reglulegu kirkjuþingi að hausti skýrslu framkvæmdanefndar kirkjuþings og skýrslu um fjármál þjóðkirkjunnar og fjárhagsáætlun þjóðkirkjunnar fyrir næsta almanaksár. Um mál á kirkjuþingi getur verið að ræða frá

a) kirkjustjórninni þ.e. mál sem biskup Íslands, forsætisnefnd kirkjuþings eða stjórn Þjóðkirkjunnar flytja. Jafnframt flytur biskupafundur tillögur um skipan sókna, prestakalla og prófastsdæma og tiltekna aðra málaflokka
b) einstökum kjörnum þingfulltrúum eða öðrum fulltrúum með seturétt á kirkjuþingi
c) fastanefndum kirkjuþings eða öðrum nefndum sem kirkjuþing hefur kosið til að fjalla um tiltekið málefni og eftir atvikum flytja þingmál ef þurfa þykir. Skilyrði er að fulltrúi á kirkjuþingi, einn eða fleiri, sitji í slíkri nefnd svo það sé unnt.

Ofangreind mál eru send forseta kirkjuþings og eiga að jafnaði hafa borist forseta eigi síðar en fjórum vikum fyrir upphaf þings. Þó mega hin skyldubundnu mál berast þremur vikum fyrir þing.

Í upphafi hvers reglulegs kirkjuþings að hausti er kosið til fastra þingnefnda. Þær eru þrjár; allsherjarnefnd sem fjallar um mál sem geta talist almenns eðlis, fjárhagsnefnd sem fjallar um mál sem lúta fyrst og fremst að fjármálum og löggjafarnefnd, sem fjallar um löggjöf og starfsreglur.

Hvert mál skal rætt í tveimur umræðum á þingfundi, fyrri og seinni umræðu. Þó er heimilt að afgreiða mál í einni umræðu og án umfjöllunar fastanefndar kirkjuþings mæli enginn kirkjuþingsfulltrúi gegn því.

Mál er sett á dagskrá þingfundar samkvæmt nánari ákvörðun forseta.

Verði tvær umræður um þingmál gildir eftirfarandi um málsmeðferð. Flutningsmaður mælir fyrir málinu í fyrri umræðu og gerir tillögu um vísun til tiltekinnar þingnefndar. Að fyrri umræðu lokinni eru greidd atkvæði um hvort málinu skuli vísað til síðari umræðu. Ef það er samþykkt eru greidd atkvæði um tillögu um vísun til þingnefndar. Ef sú tillaga er samþykkt í atkvæðagreiðslunni gengur málið til hlutaðeigandi nefndar. Nefndin fjallar um málið á nefndarfundi með samræðum og eftir atvikum með gagnaöflun og viðtölum við þá aðila sem málið varðar eða sérfræðinga á málasviðinu. Nefndin afgreiðir mál frá sér og getur verið um eftirfarandi að ræða: Þingnefnd getur mælt með því að tillaga sé samþykkt óbreytt eða lagt fram breytingatillögu. Einnig gæti nefnd lagt til að tillaga verði ekki samþykkt.

Þingnefnd skilar frá sér nefndaráliti sem er rökstuðningur fyrir afgreiðslu nefndarinnar og breytingatillögu ef því er að skipta. Stundum er viðbótarályktun frá þingnefnd í máli. Getur þá verið um að ræða að lagt er til að tilteknum þáttum máls er frestað uns fjallað hefur verið um það á öðrum kirkjulegum vettvangi, t.d. á héraðsfundum. Einnig getur verið um að ræða tilmæli eða ábendingar til kirkjustjórnarinnar sem tengjast málinu. Forseti setur að þessu búnu málið á dagskrá til annarrar umræðu og atkvæðagreiðslu. Mælt er fyrir nefndarálitinu af einum nefndarmanna hlutaðeigandi þingnefndar og önnur umræða fer síðan fram. Að henni lokinni fer fram atkvæðagreiðsla um málið og úrlausn þingnefndarinnar. Atkvæðagreiðslan getur verið í nokkrum liðum þ. e. um einstaka málsliði í senn, allt eftir eðli málsins og úrlausn þingnefndarinnar.

Að lokinni atkvæðagreiðslu liggur fyrir formleg og endanleg úrlausn kirkjuþings á málinu. Sú úrlausn er birt á vef kirkjunnar og nefnist endanleg útgáfa málsins Gerð kirkjuþings. Ef um starfsreglur er að ræða eru þær birtar á vef kirkjunnar.

Sérstakar reglur gilda þegar nýkjörið kirkjuþing kemur saman m.a. skal forseti þingsins kjörinn til fjögurra ára.

Fyrirspurnatími er á hverju kirkjuþingi. Þá geta kirkjuþingsmenn lagt fram fyrirspurnir til biskups Íslands, vígslubiskupanna á Hólum og í Skálholti og stjórnar Þjóðkirkjunnar.